TIHU ARTICLE

                                   TIHU ARTICLE
    Minung te taksa sung ah Hydrogen Atom-2 le Oxegen Atom-1 om in, tsimi panih kom phang (H2O) tinak suak si tin chemical view in om si. Tsimi (H2O) tinak heh Ti (water) si. Minung te taksa sung ah kinbernak pakhat rel a sin ‘Ti’ silam heh thei dang ten si sing. Ti Om ngawl nak lei lung ah minung khawsa thei nung ngawl bang in, ‘Tihu’ lee om ngawl a sin ‘Tihu’ khuam tinak khen om tu ngawl si sing. Me kei Tihu lee heh tunitian luang tseih in om lai si. ‘Tihu’ lee pin a luang Ti tsim sersur no na in-tseih ong lai te la phawk leh ong tsimaw?
    Ti khur a luang tseih heh na Hu tseih pelh khen a Ti heh pai thong lawt tu ngawl si. Tsimi Ti-khur heh Na Hu man in a kau nak in tsang tu si. Tsimibang pah in Tihu khuam pawlkom sinak heh na Hu tseih kha lekhaw Tsimi pawlkom nak heh na kau tiar thaw bang ve situ si. Heitasim tiphang Me kei ‘Tihu’ a luang lai hem in, a kiang ah om ong kei pupa te pin a piang nang mah le keimah itdun nak ri khen heh luang tseih deve lai si. Tsin Tunitian ‘Tihu’ Lee tsop sersur no a luang tseih lai bang in kei itdun nak ri khen heh dai-neem bang, tsop sersur no in luang tseih deve tuin um simg. ‘Tihu’ Lee pin a luang Ti heh lei vum kawnai khaw zong ah a leng bang in, Tihu minung te khen heh lei vum kawnai khaw zong ah leng in om deve si sing.
    ‘Tihu’ lee a luang tseih lai bang in, kei laak ah Khrih kan nak thu khen heh luang tseih deve lai si. ‘Tihu’ Ti heh kawnai khaw zong ah a luang bang pah in, Khrih kannak thu khen heh lei vum kawnai khawzong ah luang in om deve si. Tsimi panih thu heh “Ti” heh kei lei nungnak tsa a thupi ber bang in, kei Raula nunnak tsa heh Khrih luang nak thisen heh thupi ber si ngawl simaw...
 
I. Man pe kul ngawl C-pha (or) Ar tsa Ti, Minung tsa Khrih thisen
    Ti tinak heh a man pe kul ngawl sipelh atsia Lei ah a thupi ber pakhat in om tiheh thei dang ten si sing. ‘Tihu’ lee pin a luang tseih Dai-neem Ti tsop sersur no kheh man pe kul ngawl in in-thei nung si. Tsimi bang pah in Khrih kan nak thu kheh heh man pe kul ngawl a thawn thong in in-thei nung si. Khrih kannak thu heh pai thong men thei leh ngawl a nga nunnak tsa C-pha ber si. Tsimi C-phaber heh in-ngah dang ten la si sing maw? Khrih kan nak a pai thong leh thei ngawl a nga bang in “Ti” tinak khen heh lei vum mi nung om lai hem in om deve tu si. Tsimi ‘Tihu’ lee pin a luang Ti heh man pe kul ngawl, in-ot hem in-thei nung si. 
    Ti heh Mi hausa le tsarah bang ten in pe kei si, Khrih itnak le ngaihar nak thu khen heh mi huasa le tsarah bang ten in pe kei si. Tsin Ar (Chicken) kei tel phang a thi don-zep ong la tinak heh ti burh le khaw dang per leh thei si, Ar tsa Ti heh C-pha ber si. Tsimi bang pah in Khrih Kan nak a tso tu nang mah le keimah tsa khen a thisen heh C-phaber in om si. Tihu lee Ti in lesing khaw kei taksa tsa damnak C-phaber si,  Khrih thisen in lesing khaw Raula nunnak tsa C-pha ber si. Tsimi tepanih heh a man pe kul ngawl kum khaw nung nak ‘Ti’ C-pha ber si. 

II. Ti heh a dak nak pin a niam nak ah luang si
    Ti heh kontik nikhen a dak nak lam ah luang-so tiheh om kel ngawl si. “Ti” tinak ah zia heh a dak nak pin a niam nak lam ah luang in om veng si. Tsimita Kei laak ah Tsimnak le Liannak kawzah sang le hua in kei nei pelh sikhen, kei nung ziaza tuh diktak heh ‘Ti’ bang in a nuai lam luang situ heh kul si sing.  Um tu sipelh tsi Tsimnak le Liannak nei dawdoh phang mi vum ah nung in om ot kha veng si sing. Kei Bawipa Jesuh Khrih heh Van Sui toh kheng pin tol in Lei mite nen ah, minau taber ding mun ah nung in om si. Bawi Khrih kan nak a thei tsiang ngai ngai tute in kawzah Tsimnak le Liannak nei si pelh sikhen mi nuai ah nung tuheh napleh nak om tu ngawl si.
Ulenau! tsimnak le liannak kawzah zong in na nei pelh sikhen niam keat nak nun ziaza nei tsih tuheh kul si sing. Um tu mi sipelh tsi, nun nuam dawdoh phang ngalnak le puar-thau nak thin lung nei veng si sing. Santeh nak ah Tsuai teh nak ti-kal (weight) khen heh a rih dawdoh sile khaw niam suk dawdoh si, tsimita kei nunnak ah khen Tsimnak le Neinak lam ah a khangso tute nuaita tsap dawdoh kul si sing. ‘Tihu’ pin a luang ti thiang kheh a dak nak pin a niam nak lam ah a luang tseih bang pah in, kei nih ni laak ah khen thin niam nak le lung neem nak nun ziaza dik tak thaw pawl dun tu si sing.
 
III. A tsik pin a kau 
    “Tihu” lee luang pan nak khur kei pan sile khaw tsik no pin pan si, sipelh atsia a rei a luang peper phang in tsimi ‘Ti’ heh kau peper in tsang si. Tsin Tikong a luang tseih khom nak min mun heh vaar ah tsang si, Vaar a luang tseih Ti khom nak min mun heh ruun (River) ah tsang si, Ti a luang tseih khom nak min mun ti a sin Tipi thuan thum ah khom situ in ruat si sing. Khrih kan nak thu khen kei pan silekhaw Jerusalem pin pan in lei vumpi ah zai in om si.
    Tsimi bang pah in Kei nunnak ah tsik no in pan sipelh khen um nak thaw kau pin khang so dang tiar a sing. Kei um nak heh nitin kau dawdoh le lian dawdoh tiar tuheh kul si sing. Tihu khuam pawlkom nak ah Minung dawm no pin pan sipelh na khaw kau pin tsang tulai in um ruat sing.  ‘Tihu’ mite, Jesuh in a ning lut tenen ah Jerusalem pin pan leivum pi ah a thu thang pha zai tu in tiar si, Kei ni ‘Tihu’ mite Mual ruam no pin pan lei vumpi ah vai dang pan ong la si sing...
 
IV. In-tuh ti thiang
    ‘Ti’ tinak heh a nong kai le a bal te tsiang sek in som thei nung si, ‘Ti’ hen kei taksa ah a bal te nulton thei nung si. Tsimibang pah in kei sung lam tsa bal le nongkai in a om lai tute Khrih Thisen in som thei si. Tsin Kei ruala thih nak sung pin Khrih thisen ah som-sak nak ong la te si sing. Kei sual nak nong-kai liang-luang pi tehem heh vuurngo bang in thiang ong la te si sing. 
    Ulenau Thinglamteh pin a luang Khrih tuar nak thisen luang kheh in-ngah la tsimaw? Tsin ‘Tihu’ dau-pin a luang Ti-tsim leng no kheh in-ong la tsimaw? ‘ Tihu’ lee om ngawl a sin Tihu khuam tinak khen om tu ngawl si sing. ‘Tihu’ lee a luang tseih heh in-tuh a thupi bang in, Khrih ah Ti khur hoinak thinglamtah pin a luang kum khaw nunnak Ti-thiang kheh zuan in in-dang tu si sing. 

V. Tihu veal in khawm
Taanlai kei pupa te ong heh mun khat ah veal in khawm dang tseih situ in um sing.  Heitasim tiphang kei pupa pakhat sinak heh kei laak ah itdun nak le marngai dunnak in thei theih nung lai si.  Kei pupa te ong heh ‘Tihu’ dung lung in khawsa dang pan situ in um sing, Tsin Me Tihu lee a luang tseih zin tawn in vaipan dang ong situ in khen ruat sing. Tuni tian Tihu lee heh leivum kawnai khaw zong ah a luang tseih lai bang pah in, a kiang ah Om ong pupa pakhat pin a piang nang mah le keimah khen heh tunitian Leivum kawnai kong zong ah luang dang tseih lai si sing.
‘Tihu’ a luang khom nak min mun heh  kei ruat peper silekhaw Tipi thuan thum ah sitin khom si sing. Tsimi Tipi thuan thum tinak heh Kawnveal tseih in Om si. Tsimi bang pah in, Tihu mi nung tuhun ah kawnai khaw zong ah kei leng pelh si khen mun khat ah veal in khawm dang leh tu lai si sing.
 
Ngantu : Pazam